Bir süredir, başta Amazon olmak üzere çevrimiçi satış platformları Avrupa Komisyonu’nun gündeminde. Komisyon’un rekabetten sorumlu üyesi Margrethe Vestager yaptığı açıklamada, Amazon’un alıcılarla satıcıları buluşturduğu platform aracılığıyla topladığı verileri kendi ürünlerinin satışını arttırmak için kullanıp kullanmadığının incelemekte olduğunu hatırlatıyor. Benzer bir inceleme halihazırda Avusturya Rekabet Otoritesi nezdinde de yürütülüyor. Alman Rekabet Otoritesi Bundeskartellamt ise 2018 yılının Aralık ayında Amazon’un hakim durumunu kötüye kullanıp kullanmadığını belirlemek üzere soruşturma başlatmıştı.
Tüm Avrupa’da Amazon’un iş modeli bu şekilde yakından incelenirken bir darbe de Hindistan’dan geldi. Hindistan Ticaret Bakanlığı’nın öngördüğü doğrudan yabancı yatırım politikasındaki değişiklik, 2018 yılının sonunda yayımlandı ve Şubat ayında resmen yürürlüğe girdi. Bu yeni düzenlemeden en fazla etkilenenler tabi ki Amazon ve Hindistan’ın ikinci büyük çevrimiçi satış platformu Flipkart oldu. Nitekim mevcut durumda bu iki şirket birlikte çevrimiçi satış pazarının %60’ını elinde bulundurmakta.
Peki, bu değişiklikte neler yer alıyor?
Esasen söz konusu değişiklik ile yabancı sermayeli çevrimiçi platformların, bu platformlar aracılığıyla kendi ürünlerini satan satıcılar üzerinde baskı kurması engellenmeye çalışılıyor. Buna göre söz konusu platformların kendi markalarını taşıyan ürünlerini bu platformlarda satması engelleniyor.
Burada neden bahsettiğimizi daha iyi anlatabilmek için Amazon, Flipkart gibi çevrimiçi platformların iş modeline kısaca değinmek gerekir. Yabancı sermayeli Amazon ve Flipkart, platformlarında (internet sitelerinde) hem üçüncü taraf satıcıların hem de kendi (Amazon, Flipkart markalı ürünlerin) satışını gerçekleştiriyor. Son dönemlerde üçüncü taraf satıcıların en büyük şikayeti ise bu platformların kendi markalarını taşıyan ürünleri, fiyatlama politikalarıyla kayırdığı yönünde. Söz konusu değişikliğin geçtiğimiz Şubat ayında yürürlüğe girmesiyle artık Amazon veya Flipkart, Hindistan internet sitesinde kendi markalı ürünleri satamayacak.
Benzer şekilde platformun, platform sahibi şirketi kontrol eden şirketin veya bu şirketin iştiraklerinin hissesine sahip olduğu satıcıların da bu platformda satış yapması mümkün olmayacak. Bu yasağın kapsamına platformun, satıcının envanterinin %25’inden fazlasını kontrol ettiği durumlar da giriyor. Söz konusu platformların satıcılarla imzaladığı sözleşmelerde münhasırlık hükümlerine yer vermesi de bu değişiklikle yasaklandı. Dolayısıyla Amazon gibi çevrimiçi platformlar, satıcıları münhasıran bu platformlarda (çevrimiçi olarak) satış yapmaya zorlayamayacak.
Çalışmalar ticaret birliklerinden gelen şikayetler üzerine başladı
Yapılan açıklamalara göre Amazon ve Flipkart’ın çevrimiçi satış pazarındaki gücü arttıkça, bu platformların üçüncü taraf satıcılar üzerindeki baskıları da artmaya başladı. Platformların, kendi ürünlerini bu satıcıların ürünlerinin aksine çok düşük fiyatlardan satışa sunması, yüksek indirimler uygulaması, platform aracılığıyla edindiği bilgileri kendi satışlarını arttırmak için kullanması ve bu satıcılara münhasıran platform üzerinden satış yapma yükümlülüğü getirmesi sonucu satıcılardan ve ticaret birliklerinden şikayetler yağmaya başladı. Söz konusu şikâyetlere kulak veren Ticaret Bakanlığı çalışmalar başlatarak geçtiğimiz Aralık ayında söz konusu değişikliği 2019 yılının Şubat ayında yürürlüğe girmek üzere yayımladı. Değişikliğin yürürlüğe girmesi beklenirken, Flipkart’ın değişiklikle öngörülen yükümlülüklerinden kaçınmak için birtakım uygulamalarda bulunduğuna ilişkin şikâyetler gelmeye devam etti.
Amazon ise ilgili bakanlık ile iletişime geçerek değişikliğin kapsamı ve uygulamasına ilişkin detaylı bilgi almaya çalıştığını, iş modelini ise bu yeni düzenlemeye göre gözden geçireceğini açıkladı.
Bu düzenleme kimlerin işine yarayacak?
Söz konusu değişiklik ile çevrimiçi platformlar üzerinden satış yapan üçüncü taraf satıcılar üzerinde kurulan baskıların bertaraf edilmesi amaçlanıyor. Dolayısıyla bu yeni düzenlemeden ilk olarak,
- çevrimiçi platformlarda satış yapan,
- platform, platformu kontrol eden şirket ya da bu şirketin iştiraklerinin herhangi bir hissesine sahip olmadığı satıcılar yarar sağlayacak.
Tahmin edileceği gibi, çevrimiçi satışların başlaması ve bu platformların satıcıları münhasıran çevrimiçi mecralarda satış yapmaya zorlaması ile brick & mortar olarak adlandırılan geleneksel kanallardan satışlar önemli derece azalmıştı. Platformların sözleşmelerinde münhasırlık hükümlerine yer vermesinin yasaklanması ile brick & mortar satışlarının tekrar artması, bu kanalda yaklaşık olarak %19’luk bir büyüme yaşanması bekleniyor[1].
Amazon ve Flipkart gibi
çevrimiçi platformların işini zorlaştıran bu düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile
bu platformların Hindistan’da uyguladığı iş modellerini revize etmesi için
süreç başladı. Eğer yeni düzenlemeye uyum süreci başarılı olarak yürütülemezse,
Amazon’un başı Avrupa’da olduğu gibi Hindistan’da da belaya girecek gibi
duruyor.
[1] https://economictimes.indiatimes.com/industry/services/retail/brick-and-mortar-to-see-additional-sales-of-rs-10000-12000-crore-in-2020-due-to-recent-fdi-norms-crisil/articleshow/67524904.cms
