Ramiz Arslan & Cansu Peker
Artık duymayan kalmamıştır: Avrupa için bu kış soğuk geçecek. Zira Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerine Rusya’ya karşı çeşitli yaptırımlara başvuran Avrupa, Rusya’nın doğal gazı kesme tehdidiyle karşı karşıya. Uygulanabilecek diğer tedbirler düşünülmezse doğal gaz kesme tehdidinde Rusya’nın eli daha güçlü görünüyor. Zira Avrupa’ya doğal gaz satışı Rusya’nın toplam ihracatı ve ekonomisi içinde küçük bir paya sahipken, Rusya’dan ithal edilen doğal gaz Avrupa’nın toplam tüketiminin neredeyse %40’ına denk geliyor. Beklenen gaz krizi ile başa çıkabilmek için Avrupalı şirketler ve düzenleyici kurumlar, normale nazaran esnek sayılabilecek adımlar atıyorlar.
Almanya’da şeker üreticileri olan Nordzucker, Südzucker, Pfeifer & Langen ve Cosun Beet adlı dört şirket, fabrikalara gaz arzının kesilmesi ve bunun sonucunda üretimin durması ihtimalinde birbirlerine üretim kapasitesi sağlamayı planlıyor. Normal şartlar altında bu tür bir yatay iş birliğinin rekabeti bozucu etkiler doğurma potansiyeli olduğundan rekabet otoriteleri önünde detaylı bir incelemeden geçmesi gerekir. Fakat, Alman Rekabet Otoritesi’nin (“Bundeskartellamt”) genel görüşüne göre, Alman Şeker Endüstrisi Birliği’nin de (“VdZ”) dahil edildiği bu iş birliğinin sağladığı etkinlik kazanımları, olası rekabet endişelerine göre daha ağır basıyor. Çünkü, gaz kıtlığı nedeniyle üretimde yaşanacak bir kesinti, tüketiciler için nihai ürünün fiyatının aşırı seviyede artması da dahil olmak üzere çok sayıda olumsuz sonucu beraberinde getirebilir.
Bundeskartellamt Başkanı Andreas Mundt otoritenin konu hakkındaki görüşlerini aşağıdaki şekilde özetliyor[1]:
“Rekabet hukuku çerçevesinde kriz yönetimi girişimlerini destekliyoruz. Bu zor zamanlarda, şeker üreticileri arasındaki iş birliği, olası gaz kıtlığının üretim üzerindeki etkilerini hafifletmeyi amaçlıyor. Şu anda bir dizi şeker fabrikası doğal gazla çalışıyor. Gaz kesintisi, pancar hasadının büyük bir kısmı muhtemelen çürüyeceğinden ciddi sonuçlara ve üretim durmalarına yol açacaktır. Baz ürün şeker fiyatlarındaki aşırı yükselmeler tüm değer zincirini etkilediğinden, tüketicilerin yararına bu senaryodan da kaçınılmalıdır. Bunun, olası gaz arzı sorunlarıyla başa çıkmak için bir defaya mahsus geçici bir iş birliği projesi olduğu gerçeği, rekabet hukuku kapsamında değerlendirmemizin merkezinde yer aldı. Şirketler arasındaki bilgi akışı gerekli olanlarla sınırlı kalacak ve çeşitli tedbirlere tabi olacaktır.”
Ayrıca Bundeskartellamt’ın dikkate aldığı bir husus da birçok şeker fabrikasının enerji modelinin, yakın zamanda yasal gereklilikler ve çevresel nedenlerle tamamen petrolden doğal gaza geçmiş olmasıydı.
Tüm bu sebeplerle Bundeskartellamt planlanan kapasite iş birliğine yönelik herhangi bir işlem başlatmamaya karar verdi.
Hangi Koşullarda İş Birliği Yapılabilir?
Otorite, bu tür bir iş birliğine gelecekte de izin verilebilmesi için birtakım şartlar öngördü. Buna göre:
- Her halükârda, iş birliği zamanla sınırlandırılmalıdır. Mevcut durumda, şeker üreticileri arasındaki iş birliği Haziran 2023’e kadar devam eden şeker pancarı kampanyasıyla sınırlıdır.
- İş birliği gönüllülük esasına dayanmaktadır.
- Şirketler arasındaki bilgi akışı, iş birliği için gerekli olan asgari düzeye indirilmelidir. Üretim kapasiteleri ve maliyetler gibi rekabet açısından hassas bilgiler, tarafsız bir kuruluş tarafından şirketlerden toplanmalı ve rekabet hukukuna uygun olarak yönetilmelidir. Mevcut durumda şeker üreticileri, ilgili verilerin bağımsız bir ekonomik danışman tarafından gizli olarak talep edileceğini kararlaştırmışlardır. Buna göre bahsi geçen ekonomik danışman daha sonra ilgili şirkete işlem maliyetleri için toplam bir tutar sağlayacak, ne spesifik hesaplama yöntemini ne de kullanılan verileri şeker şirketlerine açıklamayacaktır. Müşteri ilişkileri hakkında da bilgi alışverişi yapılmayacaktır.
- Üretim kapasiteleri, yalnızca gaz arzında kesinti yaşanırsa ve bu kesinti bir tesiste üretimin durmasına yol açarsa birbirine kullandırılabilir hale getirilmelidir. Her halükârda kapasite paylaşımı yapılabilmesi için, aynı şirketin kaybettiği üretim kapasitesini kendi çatısındaki başka bir tesise kaydırmasının iktisadi açıdan makul olmaması şartı aranmalıdır.
Getirilen bu gerekliliklerin detaylarına[2] inildiğinde ise cevaplaması zor sorular ortaya çıkıyor: Başka bir üretim tesisine geçiş tam olarak ne zaman ekonomik değildir? Nakliye maliyetleri ne zaman şirket için kabul edilemez bir aralıkta olur? Otorite, kamuya yaptığı basın açıklamasında bu konularda sessiz kalıyor.
Birliklerin Önemli Rolü
Planlanan kapasite paylaşımı modelinde Alman Şeker Endüstrisi Birliği, şeker ittifakı içinde tarafsız bir kontrol merkezi olarak hareket edecek[3]. Bir hazırlık ve uygulama önlemi olarak, şeker şirketlerinden mevcut serbest işleme kapasitelerini talep etme ve hangi kapasitelerin gönüllü olarak kullanıma sunulabileceğinin sürekli izlemesini başlatma görevlerini üstlendiği görülüyor. Diğer sektörlerdeki birlikler de benzer iş birliği girişimlerinde benzer bir destekleyici rol oynayabilir.
Sonuç
Otoritenin kararı önemli bir rehber görevi görüyor. İstisnai jeopolitik durum da göz önüne alındığında, belirli koşullar altında rekabet hukuku kapsamında hassas olan iş birliği anlaşmalarına daha esnek yaklaşılabildiğini gösteriyor. Benzer bir resmi, Green Deal ve şirketlerin sürdürülebilirlik hedeflerine yönelik yaptıkları çalışmalar sırasında da görmüştük. O zaman olduğu gibi şimdi de “rekabet hukukunun amacı” başlıklı çeşitli tartışmalar gündeme gelecek gibi görünüyor.
[1] Bundeskartellamt Press Release, Accessed September 8, 2022. https://www.bundeskartellamt.de/SharedDocs/Meldung/EN/Pressemitteilungen/2022/06_09_2022_Zucker.html?nn=3591568
[2] “German Federal Cartel Office Allows Cooperation between Competitors in …” Accessed September 8, 2022. https://www.oppenhoff.eu/en/news/detail/german-federal-cartel-office-allows-cooperation-between-competitors-in-the-event-of-a-gas-supply-emergency-under-certain-conditions/.
[3] “German regulator approves sugar production cooperation in case of gas shortage” Accessed September 8, 2022. https://www.reuters.com/article/germany-sugar-gas/german-regulator-approves-sugar-production-cooperation-in-case-of-gas-shortage-idUSS8N2ZG07W
