Teknoloji çağında artık akıllı telefonların ve birçok mobil uygulamanın günlük hayatımızın bir parçası olduğu ve neredeyse herkesin uygulama mağazalarına oldukça aşina olduğu bir gerçek. Apple ve Google, Amerika’dan Avrupa’ya rekabet otoritelerinin radarında olan ve son zamanlarda verilen yüksek cezalar ve açılan davalarla gündemden düşmeyen şirketlerden. Biz de Apple ve Google’ın uygulama mağazaları App Store ve Google Play’e ilişkin güncel rekabet hukuku gelişmelerini bu yazımızda sizler için ele alıyoruz.
Konuya dair en güncel süreç Amerika’da 21 Mart’ta DoJ ve 16 eyalet tarafından Apple’a karşı New Jersey Mahkemesi’nde dava açılmasıyla başladı[1]. Dava temel olarak Apple’ın geniş kapsamlı, dışlayıcı davranışlarının Amerikalı tüketicilerin akıllı telefon değiştirmesini zorlaştırdığı, uygulamalar, ürünler ve hizmetlere yönelik inovasyonu zayıflattığı ve özellikle uygulama geliştiricilere ve tüketicilere uyguladığı yüksek komisyon oranları sebebiyle açıldı. Ayrıca Apple’a karşı dava açılmasındaki esas amacın ise akıllı telefon pazarında Apple’ın tekelleşme ve dışlayıcı davranışlarının önüne geçmek ve rekabeti yeniden tesis etmek olduğu belirtiliyor.
ABD’de DOJ ve 16 eyalet, Apple’ın Hangi Davranışlarının Rekabete Aykırı Olduğunu İddia Ediyor?
Davada Apple’ın rekabete aykırı davranışlarına dair beş temel örnek veriliyor ve Apple’ın bu şekilde özellikle tüketiciler ve uygulama geliştiriciler üzerinde bir iOS ve Apple akıllı telefonunda ekosistem bağımlılığı yarattığı belirtiliyor. Bunlar; Apple’ın iPhone’da süper uygulamaları (super apps) yasaklaması, mobil bulut akış hizmetlerinin (mobile cloud streaming services) gelişmesini engellemesi, kendi iMessage uygulamasının diğer cihazlarda kullanımına izin vermeyerek platformlar arası mesajlaşma uygulamalarını dışlaması, Apple marka olmayan akıllı saatlerin fonksiyonelliğini azaltması ve üçüncü tarafların “ödemek için dokun” (tap to pay) ödeme işlevi sunmasını engelleyerek dijital cüzdanları sınırlandırması olarak gösteriliyor.
Her ne kadar dilekçede bu beş örnek üzerinde durulsa da Apple’ın rekabete aykırı davranışlarının bu sayılanlarla sınırlı olmadığı ve eğlence, finansal hizmetler, oyun, sosyal medya, haber medyası gibi daha fazla piyasayı olumsuz etkilediği belirtiliyor. Örneğin; uygulama geliştiricilerin App Store üzerinden sunduğu uygulamalarda ve tüketicilerin uygulama içi satın alımında (in-app purchase) Apple, uygulama geliştiricilerden %30 oranında bir komisyon kesintisi yapıyor ve uygulama geliştiricilerle imzaladığı anlaşmalarla onların “Apple tarafından öngörülen şekilde” hareket etmesini sağladığı iddia ediliyor. Her ne kadar, %30’luk bu komisyon oranının Apple tarafından az da olsa düşürüldüğü belirtilse de hala App Store’daki uygulamaların büyük çoğunluğu üzerinden %30 komisyon kesintisinin yapıldığı belirtiliyor. Aynı %30 komisyon oranının Google tarafından Google Play’deki uygulama geliştiricilere de uygulandığı iddiası ile yazımızın devamında bahsedeceğimiz üzere buna karşı da yürütülen dava süreçleri mevcut.
Apple’a karşı açılan dava kapsamındaki 88 sayfalık dilekçede, detaylı olarak Apple’ın nasıl tekel gücüne sahip olduğu ve akıllı telefon pazarı ve performans akıllı telefon pazarlarını tekelleştirme girişiminde bulunduğu, dışlayıcı anti-rekabetçi davranışlarla tekel gücünü koruduğu ve bu şekilde tüketici, uygulama geliştiriciler ve birçok sektörde inovasyona ve rekabete zarar verildiği belirtilerek rekabet hukukunun ihlal edildiğine karar verilmesi talep ediliyor.
Benzer Nitelikte Diğer Dava Süreçleri: Epic Games v. Apple & Google
ABD’de Apple’a ve Google’a karşı diğer önemli davalar ise Fortnite oyununun yaratıcısı Epic Games tarafından 2020’de açılmıştı[2]. Epic, Fortnite oyuncularının Apple ve Google uygulama mağazaları üzerinden ödeme yapmak yerine doğrudan Epic’e ödeme yapmasını mümkün kılınca, Apple ve Google Epic’i uygulama mağazalarından kaldırmıştı. Bunun üzerine, Apple ve Google’a karşı, uygulama geliştiricilerini Apple ve Google’ın ödeme sistemlerini kullanmaya zorlayarak pazar gücünü kötüye kullandıkları iddiasıyla davalar açılmıştı. Bu davalarda Epic’in temel şikayeti, uygulama geliştiricilerin uygulama içi satın alımların %30’unu Apple’a ve Google’a komisyon kesintisi yoluyla devretmek zorunda olmasıydı.
Apple davası sonucunda Apple’ın uygulamaların kullanıcıları alternatif ödeme yöntemlerine yönlendirmesini engelleyemeyeceğine karar verilirken, Apple tekel olarak kabul edilmediğinden ve Epic’in taleplerinin çoğu reddedildiğinden karar -bir nevi- Apple lehine sonuçlanmış olarak değerlendirildi. Ancak mahkeme kararı sonucunda uygulama geliştiricileri, kullanıcılarını web sitelerine bağlayan bağlantılara veya düğmelere yönlendirebilmesi ve böylece müşterileri Apple’ın uygulama içi satın alımının ötesinde ödeme yapma imkanlarının tanınması gerekiyordu. Her ne kadar Apple bu tür bağlantılara izin vermeyi kabul etse de bu satışlardan yine de %27 komisyon alacağını belirtti[3]. Epic’in “kötü niyetli uyum” olarak adlandırdığı bu Apple uygulamasına karşı şikayet ve dava süreçleri hala devam ediyor.
Öte yandan Google’a karşı davasında ise Epic, Google Play mağazasının yasadışı bir tekel oluşturduğunu iddia ederek Google’dan üçüncü taraf uygulama mağazalarını, sideloading uygulamaları ve Google dışı ödeme işlemcilerini kullanmayı kolaylaştırmasını istedi. Apple davasının aksine 11 Aralık 2023’te Epic, Federal Mahkeme’de Google’a karşı bir zafer kazandı. Jüri oybirliğiyle Google’ın Google Play uygulama mağazasını ve Google Play faturalama hizmetini yasadışı bir tekele dönüştürdüğüne karar verdi[4].
Google’a karşı Epic dışında ABD’de eyaletler tarafından benzer sebeple açılan bir diğer dava da 700 milyon dolarlık bir uzlaşma ve Google’ın ABD’deki uygulama mağazası üzerinde bazı tavizler vermeyi kabul etmesiyle sonuçlandı[5]. Bu çerçevede, Google, uygulama içi satın alımlarda, %30 komisyon oranı uygulayan Google Pay ödeme sistemi dışındaki alternatif ödeme sistemlerinin kullanımına izin vermeyi kabul etti.
Avrupa’da App Store Cephesinde Neler Yaşanıyor?
ABD’de Apple’a karşı 21 Mart’ta açılan davanın hemen öncesinde; 4 Mart 2024’te Avrupa Komisyonu tarafından müzik akışı sağlayıcılarına yönelik kötüye kullanılan App Store kuralları nedeniyle, Apple’a, 1,8 milyar Avro’nun üzerinde para cezası verildi[6].
Bu soruşturma, Spotify’ın şikayeti üzerine Haziran 2020’de, Apple’ın App Store üzerinden uygulama dağıtımına ilişkin uygulama geliştiricilerine yönelik kuralları hakkında açılmıştı[7]. Komisyon’un bu yüksek para cezasının arkasında ise, App Store aracılığıyla Apple’in “iPhone ve iPad kullanıcılarına (“iOS kullanıcıları”) müzik akışı uygulamalarının dağıtımı pazarı”ndaki hâkim durumunu kötüye kullanması bulunuyor. Komisyon soruşturmasında, ABD’de yürüyen sürece benzer olarak, özellikle Apple’ın uygulama geliştiricilerine, iOS kullanıcılarını uygulama dışında mevcut olan alternatif ve daha ucuz müzik abonelik hizmetleri hakkında bilgilendirmelerini engelleyen kısıtlamalar (“anti-steering hükümler”) uyguladığını ve bu hükümlerin rekabet kurallarına aykırılığını tespit etti.
Komisyon, soruşturma sonucunda, Apple’ın neredeyse on yıl süren bu uygulamasının, uygulama geliştiricilerinin daha yüksek komisyon oranlarını, tüketicilere daha yüksek abonelik ya da hizmet ücreti olarak yansıtmasına neden olduğunu belirtti. Dahası, Apple’ın anti-steering hükümlerinin, olumsuz kullanıcı deneyimi şeklinde parasal olmayan zararlara da yol açtığı ifade edildi.
DMA’in Yürürlüğe Girmesiyle Avrupa Birliği’nde Apple ve Google Hakkında Yeni Soruşturmalar Açıldı
Avrupa Birliği’nin (“AB”) yeni düzenlemelerinden olan Digital Markets Act (“DMA”) kapsamında eşik bekçilerinin uygulama mağazalarına, çevrimiçi arama motorlarına ve çevrimiçi sosyal ağ hizmetlerine adil, makul ve ayrımcı olmayan genel erişim koşullarını sağlama yükümlülüğü getirildi. Buna göre eşik bekçileri olarak belirlenen Apple ve Google’ın uygulama mağazalarını 6 Mart 2024’e kadar DMA’e uyumlu hale getirmesi gerekiyordu.
DMA’e uyum gereği, Apple iOS cihazlarında ilk kez üçüncü taraf uygulama mağazalarına izin verilecek ve App Store’un iPhone uygulamalarının tek dağıtıcısı olma konumu sona erecek. Uygulama geliştiriciler ayrıca Apple’ın ödeme hizmetlerini ve uygulama içi satın alımları kullanmayı ya da Apple’a ek bir ücret ödemeden ödemeler için üçüncü taraf bir sistemi entegre etmeyi seçebilecekler. Eğer geliştirici Apple’ın mevcut uygulama içi ödeme sistemine bağlı kalmak isterse, %3’lük ek bir işlem ücreti ödeyecek, ancak alternatif ödeme sistemlerini kullanmayı seçerler ise, AB’de Apple’a hiç komisyon ödemeyebilecekler. Bu kapsamda, Apple hem App Store’da hem de bunun dışında yeni dağıtılan uygulamalar için ücret yapılarının nasıl çalıştığına dair birtakım değişiklikler yaptı. Geliştiriciler bu yeni koşulları kullanmayı seçebilir ya da mevcut modele bağlı kalarak App Store üzerinden eskisi gibi dağıtım yapmaya devam edebilirler.
Yeni koşullara göre, App Store üzerinden dağıtılan ve alternatif bir ödeme sistemi kullanmayı tercih eden uygulamalar, dijital ürün ve hizmetler için %30 yerine %17 komisyon ödeyecek. Bu komisyon oranı, halihazırda Apple’ın indirimli “küçük işletme” oranına hak kazanan tüm uygulamalar için %10’a düşüyor. %3’lük ek ücret ise Apple’ın ödeme işleme sistemini kullanmayı tercih eden geliştiriciler için geçerli olacak.
Dolayısıyla DMA, uygulama geliştiricilerin uygulamalarını üçüncü taraf pazar yerlerinde dağıtmalarına ve alternatif ödeme seçeneklerini kullanmalarına olanak tanıyor. App Store dışında dağıtım yapmasalar bile, yeni yapıya dahil olabilir ve daha düşük bir App Store komisyon oranından yararlanabilirler. Ancak “Core Technology Fee” adlı getirilen yeni kural ile, uygulamaları yılda 1 milyondan fazla yükleniyorsa, her bir ek yükleme ve güncelleme için Apple’a 50 Avro cent ücret ödemeleri gerekecek. Uygulama geliştiriciler yalnızca uygulamalarını alternatif bir uygulama mağazasına koymamışlarsa veya alternatif ödeme seçenekleri kullanmamışlarsa Apple ile olan eski şartlarına geri dönebilecekler.
Google tarafında da DMA uyarınca Alphabet’in uygulama geliştiricilerin tüketicileri Google Play dışındaki tekliflere ücretsiz bir şekilde yönlendirebilmelerine ve uygulama içi satın alımlarda alternatif faturalama sistemlerine izin vermesi gerekiyordu. Google Android kullanıcılarının 3. taraf uygulamaları ve uygulama mağazalarını zaten önceden de Android cihazlara indirme seçeneğine sahip olduklarını belirtti. Faturalamaya ilişkin ise Google Play haricinde uygulama geliştiricinin kendi faturalama sistemine de izin veren bir program oluşturduklarını duyurdu. Ayrıca External Offers Program adı verilen sistemle, uygulama geliştiricilerin kendi uygulamaları içinde harici teklifleri de kullanıcılarına sunup Google Play dışındaki linklere de yönlendirmelerine imkan tanınacağı belirtildi[8]. Ancak uyum kapsamında getirilen bu programlardan faydalanabilmek için uygulama geliştiriciler için bazı şartlar öngörülüyor ve uygunluk kriterleri aranıyor.
Apple ve Google’ın uyum için getirdiği bu yeni kurallar, uygulama geliştiricileri zor bir pozisyona sokması sebebiyle oldukça fazla eleştiri aldı. Nitekim, geçtiğimiz Mart ayında, tüm paydaşların katılımı ile gerçekleşen ve DMA’ye etkin uyumu amaçlayan çalıştayların bitimini dahi beklemeden Komisyon, 25 Mart 2024’te Google, Meta ve Apple hakkında soruşturma açtığını duyurdu[9]. Komisyon, Apple ve Google ile ilgili olarak, uygulama mağazalarına ilişkin yükümlülüklerine dair uygulamaların DMA’yi ihlal edip etmediğini değerlendirmek üzere soruşturmaları başlattığını belirtti. Apple’ın ve Google’ın eleştirilen bu uyum tedbirlerini, Komisyon’un DMA kapsamında nasıl ele alacağını ise önümüzdeki süreç gösterecek.
[1] https://www.justice.gov/opa/pr/justice-department-sues-apple-monopolizing-smartphone-markets , Son erişim tarihi: 25.04.2024.
[2] https://cand.uscourts.gov/cases-e-filing/cases-of-interest/epic-games-inc-v-apple-inc/ , Son erişim tarihi: 25.04.2024.
[3] https://techcrunch.com/2024/02/01/the-epic-apple-antitrust-saga-isnt-over-yet/ , Apple denies violating US court order in Epic Games lawsuit | Reuters , Son erişim tarihi: 25.04.2024
[4]https://www.cnbc.com/2023/12/12/tim-sweeney-why-epic-did-better-against-google-than-apple-in-court.html , Son erişim tarihi: 26.05.2024.
[5] https://www.theverge.com/23994177/google-states-ag-google-play-antitrust-settlement , Son erişim tarihi: 25.04.2024.
[6] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_24_1161 , Son erişim tarihi: 25.04.2024
[7] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1073 , Son erişim tarihi: 25.04.2024.
[8] https://blog.google/around-the-globe/google-europe/complying-with-the-digital-markets-act/ , Son erişim tarihi: 02.05.2024.
[9] https://digital-markets-act.ec.europa.eu/commission-opens-non-compliance-investigations-against-alphabet-apple-and-meta-under-digital-markets-2024-03-25_en , Son erişim tarihi: 26.04.2024.
