Ramiz Arslan & Selçukhan Ünekbaş
Dijital dönüşümün hayatın her alanına sirayet ettiği günümüzde iş, hobiler, alışveriş, eğlence ve sağlık gibi temel faaliyetler de dijitalleşmiş durumda. Dijitalleşmenin kimi çevrelerce en ilginç, kimilerince ise en bilinmez ve dolayısıyla da çekinceyle yaklaşılan noktalarından birini ise kripto varlıklar oluşturuyor. Nitekim Bitcoin ve Ethereum gibi kripto varlıkların ve bu varlıkların temelini teşkil eden blokzinciri ağlarına tutunarak geliştirilen birçok projenin amaçları arasında, insanların gerçekleştirdiği aktivitelerin daha hızlı, daha güvenli, daha ekonomik ve daha etkin bir şekilde yapılması gibi hedefler var.
Kripto varlıklar, “gerçek” dünyayı bu kadar yakından ilgilendirdiğinden, devletlerin ve düzenleyici otoritelerin de ilgilerini çekmeleri haliyle kaçınılmaz oluyor. Bu kapsamda son birkaç yılda yaşanan gelişmeler, kripto varlıkların birçok açıdan regüle edilmeye çalışıldıklarına işaret ediyor. Örneğin Birleşik Krallık’ta kripto varlıkların alım ve satımı, finansal tüketicilerin ve genel olarak finansal sistemin korunması sebebiyle kısıtlanabilirken[1], Amerika Birleşik Devletleri’nde ise kripto varlıkların ticaretinden elde edilen kazançların vergilendirilmesi sorunu gündeme gelebiliyor[2]. Kimi ülkeler, belki biraz da ipin ucunu kaçırıp, Bitcoin gibi kripto varlıkları yasal olarak geçerli paralar olarak kabul ediyorlar[3]. Sözün özü, kripto varlık dünyası günden güne hareketleniyor.
Kripto varlıkların devletlerce düzenleyici otoriteler eliyle düzenlenmesi ve hukuki bir düzleme kavuşturulması noktasında geçtiğimiz günlerde Türkiye’de daha önce görülmemiş bir hamle meydana geldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan Mali Suçları Araştırma Kurulu (“MASAK”) tarafından, popüler kripto varlık platformu Binance şirketine 8 milyon liralık bir cezanın verildiği olayın perde arkasını incelediğimiz bu yazımızda, öncelikle Türkiye’de geçerli olan kripto varlıklara ilişkin düzenlemeleri kısaca ortaya koyacak, akabinde ise olay temelinde bir analiz gerçekleştirerek, kripto varlık ekosisteminin geleceğine yönelik değerlendirmelerde bulunacağız.
I. Türkiye’de Kripto Varlıklara Uygulanan Hukuki Düzenlemeler
Ülkemizde halihazırda yürürlükte olan ve kripto varlıkları yakından ilgilendiren düzenlemeleri kısaca incelemeden önce, ilgilenenleri çok daha kapsamlı bir analizin yer aldığı, BASEAK CORE Paper No. 9’a davet ediyoruz.
Türkiye’de kripto varlıklar ve bu varlıkların ticaretine yönelik faaliyetler, belli başlı kurumların icra ettiği hukuki düzenlemeler aracılığıyla regüle ediliyor. Bu kapsamda kripto varlıkların düzenlendiği alanlardan bahsederken, bu düzenlemeleri ve hükümleri hangi kurumların icra ettiğini belirtmenin anlama kolaylığı sağlayacağını düşünüyoruz. Buna binaen, kripto varlıkların düzenlenmesinde rol alan kamu kurumları olarak Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Gelir İdaresi Başkanlığı ve yazımızın da konusunu oluşturan Mali Suçları Araştırma Kurulu sayılabilir. Öte yandan herhangi bir sektör kısıtlaması olmadan faaliyet gösteren Kişisel Verilerin Korunması Kurumu da kripto varlıklara temas edebiliyor.
Bu düzenleyicilerden Merkez Bankası, geçtiğimiz aylarda yayımladığı ikincil düzenlemeler aracılığıyla ödeme sistemlerinin kripto varlıklara ilişkin (örneğin kripto para ticareti gibi) işlemlerde kullanılamayacağını, başka bir deyişle ödeme sistemlerinin, kripto varlıklar üzerinden yapılan işlemlere aracılık edemeyeceğini belirtmişti. Aynı düzenleme kapsamında kripto varlıkların ödemelerde kullanılması da yasaklanmıştı.
Gelir İdaresi Başkanlığı, Temmuz ayında yayımladığı Vergi Usul Kanunu Tebliği’nde, vergi kaçakçılığı ile mücadelede kripto varlık hizmeti sağlayıcılarını da yükümlüler altında saymış, dolayısıyla bu teşebbüslere, platformlarında işlem gören kripto varlıkların “gerçek faydalanıcıları” (beneficial ownership) hakkında bilgi sağlama yükümlülüğü getirilmişti.
Kişisel Verilerin Korunması Kurumu ise, Avrupa’daki gelişmelere de paralel olarak, yatay olarak veri güvenliği ve kullanıcı gizliliği gibi konularda kripto varlık hizmet sağlayıcılarını da hedef almış, bir kripto varlık hizmet sağlayıcının veri ihlali bildirimi üzerinde inceleme başlatmıştı[4].
Peki, yukarıda kabaca bir tablosunu çizdiğimiz hukuki düzlemde yer alan son aktör olan MASAK ne gibi güç ve yetkilere sahip? Daha da önemlisi MASAK, bu yetkileri nasıl kullanıyor?
II. MASAK v. Binance – Türkiye’de MASAK Tarafından Kripto Varlıklara İlişkin Uygulanan İlk Yaptırım
Türkiye’de terörizmin finansmanı ve kara para aklamanın engellenmesi gibi finansal suçları araştıran ve gerektiği halde yaptırıma bağlayan kurum olarak MASAK, finansal kuruluşların faaliyetlerini incelemeye yetkili. Bu kapsamda yakın zamanda kripto varlık hizmet sağlayıcılarını da varlık yönetim şirketleri ve bankalar gibi “finansal kuruluş” tanımının kapsamına dahil eden MASAK’ın bilgi ve belge talep etme noktasında geniş yetkileri bulunuyor.
Kripto varlık sağlayıcılarının ve bu varlıkların ticaretinin yapıldığı platformların, istenmesi halinde platformları üzerinde gerçekleştirilen şüpheli işlem ve faaliyetleri MASAK’a bildirmeleri, müşterilerin tanınması kapsamında gerekli adımları atmaları ve bilgi ve belge taleplerine süresi içinde ve eksiksiz olarak yanıt vermeleri bekleniyor. MASAK’ın aynı zamanda yetkilerini kullanarak, geçtiğimiz yıl içerisinde toplam değeri 100 milyon lirayı aşan kripto varlık işlemlerini, terörizmin finansmanı veya kara para aklama şüpheleri sebebiyle bloke ettiği biliniyor.
MASAK tarafından gerçekleştirilen bu gibi uygulamalara bir yenisi de geçtiğimiz haftalarda eklendi. Kripto varlık dünyasında adından sıkça söz ettiren ve ülkemizde de yaygın olarak kullanılan[5] Binance isimli platform nezdinde gerçekleştirilen incelemeler sonucu MASAK, şirketin MASAK mevzuatı tahtındaki yükümlülükleri ile uyumlu hareket etmediğini tespit etti. İlgili tespit sonucu teşebbüse 8 milyon liralık bir ceza veren MASAK, böylece düzenlemelere uyumsuzluk halinde uygulanabilecek yaptırımların üst limitini tercih etmiş oldu.
III. Sonuç – Gelecek Neler Getirecek?
Verilen cezanın türünün ilk örneği olduğunu hatırlatmak faydalı olur. Zira bugüne kadar kripto varlık hizmet sağlayıcılarını hedef alan yaptırım ve incelemeler genel olarak veri koruma hukukundan ve özellikle de kullanıcı verisi sızıntılarından kaynaklandı. Bu kapsamda MASAK tarafından uygulanan bu ceza, gelecekte kripto varlıklar ile ilgili faaliyetlerle iştigal eden şirketlere yönelik sıkılaşan bir düzenleyici ortama işaret edebilir. Bu noktada kripto varlıklara ilişkin geniş kapsamlı bir kanun çalışmasının meclis gündeminde olduğunu ve 2022 yılında hayata geçirilmesinin planlandığını[6], ayrıca yürütme kanadında da bu alana olan ilginin gittikçe arttığını hesaba katarsak[7], geleceğin Türkiye’sinde kripto varlıkların gündemi sıklıkla işgal edebileceğini söyleyebiliriz. Bu gibi gelişmeleri takip edip sizlere aktarmaya devam edeceğiz.
[1] Adam Samson ve Philip Stafford, ‘Financial watchdog bans crypto exchange Binance from UK’ (Financial Times, 27 Haziran 2021) https://www.ft.com/content/8bc0e5e0-2705-496d-a265-acccaffaee87.
[2] Christopher Morton, ‘Congress must clarify how the infrastructure bill will impact cryptocurrency’ (Tech Crunch, 21 Kasım 2021) https://techcrunch.com/2021/11/21/congress-must-clarify-how-the-infrastructure-bill-will-impact-cryptocurrency/#:~:text=The%20%241%20trillion%20U.S.%20infrastructure,some%20%242.8%20billion%20a%20year.&text=The%20infrastructure%20bill%20says%20%E2%80%9Ca,keep%20track%20of%20these%20things..
[3] Caitlin Ostroff ve Santiago Perez, ‘El Salvador Becomes First Country to Approve Bitcoin as Legal Tender’ (The Wall Street Journal, 9 Haziran 2021) https://www.wsj.com/articles/el-salvador-becomes-first-country-to-approve-bitcoin-as-legal-tender-11623234476.
[4] Kişisel Verileri Koruma Kurumu, ‘Kamuoyu Duyurusu (Veri İhlali Bildirimi) – Eliptik Yazılım ve Ticaret AŞ (BtcTurk)’ (18 Mayıs 2021) https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/6970/Kamuoyu-Duyurusu-Veri-Ihlali-Bildirimi-Eliptik-Yazilim-ve-Ticaret-AS-BtcTurk-.
[5] ‘Türkiye’de kaç kripto para borsası var?’ (Mynet Finans, 27 Nisan 2021) https://finans.mynet.com/haber/detay/kripto-para/turkiye-de-kac-kripto-para-borsasi-var-iste-donen-para/417876/.
[6] ‘5 maddeyle 2022’de kripto para piyasası’ (Independent Türkçe, 2 Ocak 2022) https://www.indyturk.com/node/455031/ekonomi%CC%87/5-maddeyle-2022de-kripto-para-piyasas%C4%B1.
[7] Ceyda Muslu, ‘Kripto para yasasında neler var?’ (TRT Haber, 28 Aralık 2021) https://www.trthaber.com/haber/gundem/kripto-para-yasasinda-neler-var-639747.html.
