Litvanya Rekabet Otoritesi’nin kurumsal internet sitesinde 8 Aralık 2020 tarihinde yayımlanan son derece ilgi çekici habere[1] göre, Litvanya Rekabet Otoritesi, noterlerin talep edebilecekleri asgari ücreti sabitleyerek ücret tarifesini belirlediği ve dolayısıyla noterlerin ücret bakımından rekabet edebilmelerini engellediği gerekçesiyle Litvanya Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı (“Adalet Bakanlığı”) aleyhine 45.000 Avro cezaya hükmetmiştir. Litvanya Rekabet Otoritesi, ayrıca, Adalet Bakanlığı’ndan Rekabet Kanunu’na ilişkin bu ihlale, anılan karardan itibaren altı ay içerisinde son vermesini istemiştir.
Keza Litvanya Rekabet Otoritesi’ne göre, her ne kadar noterlerin faaliyetleri sıkı bir şekilde düzenlenmiş de olsa, noterler faaliyetlerini serbest biçimde ifa ettiklerinden, sundukları hizmetler için ücret aldıklarından ve faaliyetlerine ilişkin tüm finansal yükü üstlendiklerinden ekonomik bütünlük (i.e. economic entity) olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, noterlerin faaliyetlerini düzenlemeye tabi kılan Adalet Bakanlığı, asgari ve sabit noter ücreti belirleyerek noterlerin ücret bakımından rekabet edebilmelerini sınırlayan bir regülasyon ortaya koymaktadır. Bu regülasyon, Rekabet Kanunu ile korunan rekabet etme özgürlüğünü ihlal etmektedir. Litvanya Rekabet Otoritesi başkanına göre, noterler ücret bakımından rekabet edemedikleri ve dolayısıyla Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen asgari ücret tarifesinden daha düşük ücret öneremedikleri için tüketiciler noter hizmetlerine tarifeden düşük ücret ödemek olanağından mahrum kalmaktadır. Ayrıca Litvanya Rekabet Otoritesi’ne göre, asgari ücret tarifesinin bulunmamasının, noter hizmetlerinin tüketiciler bakımından pahalılaşması ihtimali gibi olumsuz bir sonucu da yoktur zira Adalet Bakanlığı tavan ücret tarifesini de belirlemiştir ve dolayısıyla noter ücretleri kimileri için ücret yüksekliği nedeniyle ulaşılamaz hale gelmez.
Bununla birlikte, yine söz konusu habere göre, Adalet Bakanlığı, noterlerin ekonomik faaliyet yürüttükleri iddiasına karşı çıkmış ve asgari ücret tarifesi belirleyerek Bakanlığın noterlerin ekonomik bağımsızlığını ve noter hizmetlerinin kalitesinin ve bu hizmetlere ulaşılabilirliğin sağlanmasının amaçlandığını belirtmiştir. Üstelik Noterlik Kanunu’na göre noter ücretleri, Maliye Bakanı ile uzlaşması üzerine Adalet Bakanı tarafından belirlenmektedir. Dolayısıyla Litvanya’da kanuni düzenleme gereği noter ücretleri tarifesini belirlemek Adalet Bakanı’nın görevidir. Görüldüğü üzere, Litvanya Rekabet Otoritesi, Adalet Bakanlığı kanuni görevini ifa etmesine rağmen ve esasen salt bu nedenle, Adalet Bakanlığı’nın Rekabet Kanunu’nu ihlal ettiğine hükmetmiştir.
Litvanya Rekabet Otoritesi’nin bu kararının diğer üye ülkelerde bulunan rekabet otoriteleri tarafından benimsenip benimsenmeyeceği bilinmemekle beraber, bu kararın Litvanya sınırlarını aşacak şekilde tartışmalara gebe olduğu kanaatindeyiz. Esasen noterliğin bir serbest meslek olduğu gerçeğinden hareketle, Litvanya Rekabet Otoritesi’nin anılan kararının, Avrupa Birliği’nin bu alanı rekabete açma politikası ile uyumlu olduğu ve ortaya çıkabilecek kimi olumsuzluklara yönelik regülasyonlarla sorunların çözülebileceği söylenebilir ve bu görüşü savunanların sayısı az değildir.
Bununla birlikte, her ne kadar rekabet hukuku mevzuatı ülkeden ülkeye değişebilirse de, bilhassa noterlerin adliyenin bir parçasını teşkil ettiği dikkate alındığında; adalet hizmetlerinin özelleşmesi, adalet hizmetlerinden yararlananların “tüketici” ve dolayısıyla “müşteri” olarak görülmeleri, sosyal devlet ilkesi ve hatta devlet kavramının niteliği, kamu hizmetlerine rekabet hukuku kurallarının uygulanması, kamu hizmetlerinin kâr elde etme amacıyla yürütülmesi ve kamu hizmetlerinin ticari faaliyet olarak görülmeleri, kamu hizmetlerine ödenen bedelin niteliği, noterlerin yürüttükleri faaliyetin niteliği bağlamında hukuki güvenlik kurumu, kanuni görevlerini ifa eden idari makamların rekabet otoritelerince rekabet kanunlarını ihlal ettiklerinden bahisle cezalandırılmaları nedeniyle hukuk kuralları arasındaki çatışma meselesi, rekabet kanunlarındaki teşebbüs ve ekonomik faaliyet kavramları, rekabet otoritelerinin yürüttükleri ekonomik kolluk faaliyetinin niteliği ve sınırları, rekabet ve regülasyon ilişkisi ve hatta çatışması ve kamu yararı gibi mülahazalarla Litvanya Rekabet Otoritesi’nin anılan kararının çokça tartışılacağını öngörmekteyiz.
[1] İlgili habere ulaşmak için linke tıklayınız: https://kt.gov.lt/en/news/by-restricting-competition-between-notaries-ministry-of-justice-prevents-consumers-from-paying-less-for-services (Erişim tarihi: 30 Aralık 2020)
