Şahin Ardıyok, Filiz Gökçe Bilgin
Elektrikli araçların sayısının artması ile birlikte şarj istasyonları ve şarj istasyonları için ayrılan park yerlerinin önemi artıyor. Söz konusu ihtiyaç açısından enerji arz güvenliğini sağlayabilmek amacıyla regülatif önlemler ulusal düzenleyiciler nezdinde alınmaya devam ediyor. Bazı ülkelerde ise elektrikli araç şarj istasyonlarına park eden insanlar yeni ağır cezalar ile karşı karşıya kalabiliyor. Bu yazımızda söz konusu ülkelerden biri olan Avustralya’daki ilgili cezaları ele alıyoruz.
Düzenlemeler neyi amaçlıyor?
Sürdürülebilir kaynaklara dayalı ulaşım ve yeşil dönüşüm için büyük önem arz eden elektrikli araçlar, son yıllarda dünya genelinde daha yaygın kullanılır hale geldi. Buna bağlı olarak birçok ulusal düzenleyici elektrikli araçların kullanımını teşvik etmek ve elektrikli araçların şarj edilmesini kolaylaştırmak için düzenlemeler getirdi. Bu düzenlemelerden bazıları elektrikli araçlar için ayrılmış şarj istasyonlarının sadece amacı doğrultusunda kullanılabilmesine hizmet ediyor. Zira bazı sürücüler, bu şarj istasyonlarını araçlarını şarj etmek için değil, yalnızca park yeri amacıyla kullanıyor. Bu şarj istasyonlarının kullanımı diğer araçlar tarafından engellendiğinde ise elektrikli araç sürücüleri araçlarını şarj etme imkanından mahrum kalıyor ve enerjiye olan erişimleri kısıtlanıyor. Bu durum daha fazla şarj istasyonu ihtiyacını beraberinde getiriyor ve elektrikli araç kullanımının bir dezavantajı olarak ortaya çıkıyor.
Dünya genelinde çeşitli ülkeler bu sorunun çözümüne yönelik düzenlemeleri yayımlamaya devam ederken güncel gelişmelerin kaynağı Avustralya oldu. Avustralya’daki bazı eyaletler, elektrikli araç şarj istasyonlarına sürücülerin araçlarını park etmesi durumunu yaptırım olarak yüksek miktarda para cezaları ile düzenlemiş durumda. Bu cezalar ise şarj istasyonlarına park eylemini önleme amacı taşırken, aynı zamanda sürücülerin şarj ihtiyacının sekteye uğramamasına da hizmet ediyor.
Bahse konu düzenlemelerin kaynağı olan Avustralya genelinde elektrikli şarj istasyonlarına olan talep, elektrikli araçların giderek yaygınlaşması sebebiyle artıyor. Elektrikli Araç Konseyi’nin (Electric Vehicle Council) yayımlamış olduğu 2022 yılı Avustralya Elektrikli Araç Sektör Özeti ’ne göre Avustralya’da 83.000’den fazla elektrikli araç bulunuyor[1]. 2022 yılına ait veriler ışığında ise toplamda 4.943 halka açık şarj istasyonu 2.392 ayrı lokasyonda bulunuyor[2]. Dolayısıyla ülkedeki şarj istasyonlarının sayısının elektrikli araç sayısına göre azlığı göz önünde bulundurulduğunda mevcut her şarj istasyonunun kritik ve değerli olduğu göze çarpıyor. Araç sürücülerinin araçlarını şarj etmeleri için özel olarak tasarlanan şarj istasyonlarına erişimi engellendiğinde ise bu durum sürücülerin gündelik hayatlarının aksamasına yol açıyor. Bu nedenle yanlışlıkla olsa dahi bu alanların işgal edilmemiş olması gerekiyor.
İlgili para cezaları ne kadar?
Avustralya’nın bazı bölgelerinde yürürlüğe giren düzenlemelere göre elektrikli araçların şarj edilebilmesi için ayrılmış alanlara park eden sürücüler 3200 dolara[3] varan ağır para cezalarına çarptırılacak[4]. İhlal teşkil eden bu eylemi “bir benzin istasyonundaki akaryakıt pompasının önüne park etmeye eşdeğer bir davranış” olarak nitelendiren uzmanlar, sürücülerin bu istasyonlara park etmemesi açısından cezaların önemli bir caydırıcı araç olacağını vurguluyor[5].
İlgili sürücülere ise şimdilik farklı bölgelerde farklı para cezaları uygulanıyor. Buna göre ilgili ihlal bakımından sürücülere:
- Avustralya Başkent Bölgesi’nde 3200 dolara kadar,
- Queensland Eyaleti’nde 2875 dolara kadar,
- Yeni Güney Galler Eyaleti’nde 2200 dolara kadar ve
- Victoria Eyaleti’nde 369 dolara kadar
para cezaları verilebiliyor[6]. Batı Avustralya, Tazmanya, Güney Avustralya ve Kuzey Avustralya’da ise henüz kamuoyuna duyurulmuş bir yaptırım uygulaması mevcut olmasa da konunun önemi ve elektrikli araç kullanımının giderek artması sebebi ile ilerleyen dönemlerde düzenlemeler uyarınca bu eyaletlerde de yaptırımların uygulanabilmesi muhtemel.
Yaptırımlar kimlere uygulanıyor?
Benzinli ve dizel araçlara güç veren içten yanmalı motora (ICE) atıfta bulunarak “ICEing” olarak adlandırılan uygulama, benzinli veya dizel araçlarını elektrikli araçlar için belirlenmiş alanlarda bırakan sürücüler için geçerli[7]. Ancak sadece bununla sınırlı değil. Ayrıca araçlarını şarj etmedikleri halde park ederek şarj alanlarını işgal eden elektrikli araç sürücüleri de bu yaptırımlara maruz kalacak[8]. Bu iki ihlal için para cezasının miktarı açısından ise bir fark bulunmuyor. Dolayısıyla elektrikli araçlarını şarj etmeden bu istasyonlarına bırakanlar da benzinli veya dizel araçları bu istasyonlara park edenler kadar para cezasına çarptırılabilecek.
Bu durum Avustralya’da yeşil dönüşüm ile birlikte, elektrikli araç alımlarının teşvik edilmesi ve yaşanan artışa bağlı olarak şarj yerlerinin ihtiyaç sahipleri tarafından kullanımının devlet tarafından da desteklendiğinin en büyük göstergesi. Daha önce Avustralya’da ağırlıklı olarak teşvik temelli uygulamalar mevcut iken söz konusu düzenlemeler ile cezai yaptırımlar da devreye sokulmuş oldu. Örneğin öncesinde ülke genelinde eyaletler, sürücüleri elektrikli araçlara geçiş yapmaya teşvik etmek amacıyla elektrikli araç alımlarında 3500 dolara varan satış indirimleri, tescil ücretlerinde indirimler veya vergi kredileri ve muafiyetleri sağlamaktaydı[9]. Bahse konu gelişme ile birlikte şarj istasyonunu uygunsuz işgal etmenin yaptırıma bağlanması hususu regülatörlerin cezai yaptırım gücünü de göstermiş oldu. Sonuç olarak elektrikli araçların yaygınlaşmasının önündeki en büyük problemlerden biri olan şarj istasyonuna erişimin kolaylaştırılması amacıyla çıkartılan düzenlemeler, elektrikli araçların kullanımını artırmak yolunda teşvikler ve yatırımlar kadar hassas ve önemlidir. Her ne kadar cezaların miktarı ve uygulanış şekilleri ülkeler veya eyaletlerce farklılık gösterebilse de elektrikli araç şarj istasyonlarına ayrılmış alanlara park yapılmamasının düzenlemeler ile yasal bir zemine oturtulduğu ve şarj istasyonlarına ihtiyacın arttığı bu günlerde, regülasyonların etkinliği ancak uygulamalara yönelik denetimlerin sıklığı ve yaptırımların uygulanabilirliği ile ölçülebilecektir. Öte yandan, yakın zamanda yeşil dönüşüm ve fosil yakıtlara bağımlılığın engellenmesi yolunda benzer düzenlemelerin Avustralya sınırları dışına taşacağını ve diğer ülke regülatörleri tarafından da düzenleme konusu yapılacağını öngörmek mümkün. Sarkacın bir yanında “ödül”, bir yanında ise “ceza” olduğu göz önünde bulundurulduğunda, yakın zamana kadar düzenleyicilerin teşvik temelli “ödüle dayalı” uygulamalarının, artık “ceza boyutu” ile de vücut bulduğunu gözlemliyoruz.
[1] Electric Vehicle Council, Australian Electric Vehicle Industry Recap 2022, s.2, https://electricvehiclecouncil.com.au/wp-content/uploads/2023/02/AUSTRALIAN-ELECTRIC-VEHICLE-INDUSTRY-RECAP-2022.pdf, Son erişim tarihi: 17.04.2023.
[2] Ibid, s.7.
[3] 18.04.2023 tarihli T.C. Merkez Bankası kuruna göre 1 Avustralya doları 13.05 Türk lirasına ve 0.61 avroya tekabül etmektedir.
[4] The Guardian, Australian drivers facing heavy new fines for parking in electric vehicle charging spots, https://www.theguardian.com/environment/2023/mar/15/australian-drivers-facing-heavy-new-fines-for-parking-in-electric-vehicle-charging-spots, Son erişim tarihi: 17.04.2023.
[5] Ibid.
[6] Car Expert, Is it legal to park at an electric car charger without charging?, https://www.carexpert.com.au/car-news/is-it-legal-to-park-at-an-electric-car-charger-without-charging, Son erişim tarihi: 17.04.2023.
[7] Drive, ACT introduces fines for petrol and diesel cars parked in electric-car charging bays, https://www.drive.com.au/news/act-fines-cars-in-electric-charging-bays/, Son erişim tarihi: 16.04.2023.
[8] Ibid.
[9] NRMA, Electric car incentives Australia, https://www.mynrma.com.au/cars-and-driving/electric-vehicles/buying/ev-incentives, Son erişim tarihi: 17.04.2023.
