Rekabet Kurumu: “İki Elim Yakanda Bigtech!”

Büyük teknoloji firmaları (bigtech) ile rekabet otoriteleri ve yasa koyucular arasında son birkaç yıldır artarak süregelen mücadeleyi sıklıkla kaleme alıyoruz. Bu mücadelede en çok gündeme gelen oyunculardan biri ise Google. Google hakkında düzenli aralıklarla inceleme yürüten rekabet otoritelerinin arasında Avrupa Komisyonu, ABD Federal Ticaret Komisyonu (Federal Trade Commission – “FTC”), Birleşik Krallık Rekabet Otoritesi (Competition and Markets Authority – “CMA”), Fransa, Brezilya ve Güney Kore rekabet otoriteleri, gibi otoriteler bulunuyor. Bu incelemelerden bir kısmının oldukça yüksek para cezaları ile sonuçlandığını ayrıca söylemeye gerek yok.

Tabi ki, yurt dışındaki tüm bu süreçlere paralel olarak Rekabet Kurumu (“Kurum”) da Google hakkında bugüne kadar dört farklı soruşturma gerçekleştirdi. Biz de zaman zaman bu süreçleri sizin için inceleyerek aktardık. Bizler hala rekabet otoritelerinin önceki kararlarını ve bu kararların teşebbüsler üzerindeki uzun soluklu etkisini konuşurken, Rekabet Kurulu’ndan (“Kurul”), Google hakkında yeni bir soruşturma haberi geldi[1]. Yeni soruşturma hakkında çok fazla bilgi sahibi olmamakla birlikte, soruşturmanın temelinde, Google’ın genel arama hizmetleri pazarındaki hakim durumunu kötüye kullanmak suretiyle rekabet hukukunu ihlal ettiği iddiasının olduğunu biliyoruz.

Bu çerçevede, Rekabet Kurulu tarafından başlatılan bu yeni soruşturmanın kapsamı hakkında bazı ipuçları yakalayabilmek adına Google hakkında daha önce yürütülen soruşturmalar ile halihazırda devam eden incelemeleri kısaca özetledik.

Rekabet Kurumu’nun Google Soruşturmaları

Google Android Kararı

Rekabet Kurumu’nun Google soruşturmaları serisi, 2018 yılında, Google’ın Android mobil işletim sistemi ve mobil uygulama ile ilgili hizmetlerin sunumuna ilişkin davranışlarını inceleyen soruşturma ile başlıyor.[2]. Temel olarak bağlama ve münhasırlık gibi iddiaların ele alındığı ve Yandex’in başvurusu ile başlayan soruşturma sonucunca Kurul, Google’a 93 milyon TL idari para cezası vermiş ve bahsi geçen uygulamaların sonlandırılmasını teminen davranışsal yükümlülükler getirmişti. Rekabet Kurulu ilgili kararında Google’ın “lisanslanabilir mobil işletim sistemleri” piyasasında hâkim durumda olduğuna karar vermiş, Google’ın cihaz üreticileri ile imzaladığı Mobil Uygulama Dağıtım Sözleşmeleri’nde yer alan Google arama motorunun sözleşme ile belirtilen noktalarda varsayılan olarak atanması, Google arama parçacığının ana ekranda konumlandırılması, Google Webview bileşeninin ilgili işlev için varsayılan ve tek bileşen olarak atanması uygulamaları ile Gelir Paylaşımı Sözleşmeleri’nde yer verilen ve Google aramanın cihazlara münhasıran yüklenmesini temin eden hükümlerin Rekabet Kanunu’na aykırı olduğuna karar vermişi. Detaylara karara ilişkin blog yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Google Shopping Kararı

Daha sonra 2020 yılında Rekabet Kurulu, Google’ın genel arama sonuç sayfasında kendi alışveriş karşılaştırma hizmetini rakiplerinden daha avantajlı sunarak çevrim içi alışveriş karşılaştırma hizmetleri pazarındaki rakiplerini dışladığı iddiasına ilişkin kararını vermişti[3]. Gizlilik talebi nedeniyle kim tarafından yapıldığını bilmediğimiz bir şikayet ile başlayan soruşturmanın sonucunda Kurul, Google Shopping Unite’e Google ile eşit şartlarda yer alamayan rakip alışveriş karşılaştırma sitelerinin Google’ın kendi dikey alışveriş karşılaştırma hizmeti karşısında dezavantajlı konuma düştüğünü tespit etmişti. Bu değerlendirmeyi yaparken Kurul, e-ticaret sitelerinin Google Shopping Unit’i Google metin reklamları ve organik sonuçlara ikame olarak görmediğini tespit etmişti. Nitekim Shopping Unit, metin reklamları ve organik sonuçlardan farklı olarak ürün görseli ve fiyat bilgisine yer vermekte, tıklama oranları ise tüketicilerin ürün başlığına tıklamak yerine görsele tıklamayı tercih ettiğini göstermektedir. Kurul bu kararı ile Google’a 98 milyonTL idari para cezası verilmesine hükmederken bir yandan da ihlalin sonlandırılması ve pazardaki rekabetin tesis edilmesi için Google tarafından birtakım davranışsal yükümlülüklerin yerine getirilmesine ve buna ilişkin sonuçların 5 yıl süre ile Kurum’a sunulmasına karar vermişti. Bunun üzerine Google, Türkiye’deki Shopping Unit hizmeti sonuçlarının ana ekranda gösterimini durdurmuş, söz konusu hizmeti ayrı bir sekme altında sunmaya başlamıştır.

Google Adwords Kararı

Rekabet Kurumu tarafından Google hakkında yürütülen bir diğer soruşturma ise Google’ın genel arama hizmetlerine yönelik yaptığı güncellemelerle ve Adwords reklamları ile hakim durumunu kötüye kullandığı iddialarına ilişkindi. İlgili soruşturmanın sonucunda Kurul, Google’ın genel arama sonuçları sayfasının en üstünde metin reklamlarına, reklam niteliği belirsiz olarak ve yoğun bir şekilde yer vermek suretiyle organik sonuçların içerik hizmetleri pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırdığına karar vermişti[4]. Kurul Google’a 197 milyon TL para cezası verilmesine karar vermiş ve Google Shopping Kararına benzer olarak Google’a davranışsal yükümlülükleri getirmişti. Buna göre Kurul, Google’ın metin reklamlarını organik sonuçları dışlamayacak nitelik, ölçek ve/veya konumda sunması gerektiğine ve buna ilişkin 5 yıl süre ile rapor sunmasına karar vermişti.

Google Yerel Arama Kararı

Google hakkındaki sonuçlanan en güncel süreç ise Google’ın genel arama hizmetleri pazarındaki hâkim durumunu kötüye kullanarak kendi yerel arama hizmetlerini rakiplerini dışlayacak şekilde öne çıkardığı iddiasının incelendiği soruşturmaydı. Soruşturma konusu hizmetler, bugüne kadar duyduklarımızdan biraz farklı olduğu için bunlardan kısaca bahsedelim.

Yerel arama hizmeti, kullanıcıların aramalarını belirli bir coğrafi alan ile sınırlı bir şekilde yapmasını sağlıyor. Örneğin, “Antalya restoran” diye arama yapıldığında haritada da işaretlenmiş olarak karşımıza çıkan birkaç sonu Local Unit veya Yerel Birim olarak adlandırılıyor. Aynı sorgu konaklama için “Antalya oteller” şeklinde yapıldığında da Google bu aramaya kendi yerel arama hizmetiyle cevap veriyor. Bu yerel arama kapsamında fiyatların görülebildiği sayfadaki teklifler, reklam niteliği taşımakta olup bu alan Google Hotel Ads olarak adlandırılıyor.

Peki Kurul bu hizmetler hakkında ne gibi bir değerlendirme yapmıştı onu hatırlayalım. Kurul ilgili kararında[5], Google’ın kendi yerel arama ve konaklama fiyatı karşılaştırma hizmetlerini genel arama sonuç sayfasında rakiplerine kıyasla daha avantajlı olacak şekilde konumlandırdığı ve rakip yerel arama sitelerinin Local Unit‘e girişine engel olmak suretiyle rekabeti ihlal ettiği tespit etmişti. Google hakkında 296 milyon TL para cezasına hükmeden Kurul, rakip yerel arama hizmetleri ve rakip konaklama fiyatı karşılaştırma hizmetlerinin genel arama sonuç sayfasında Google’ın kendi ilgili hizmetlerinden dezavantajlı olmayacak şekilde konumlandırılmasına ve beş yıl süre ile raporlama yapılmasına karar vermişti.

Dünya’da Google Hakkında Yürütülen İncelemeler

Google, sadece Rekabet Kurumu’nca değil, önde gelen rekabet otoritelerinin pek çoğu tarafından soruşturuldu ve soruşturulmaya devam ediyor. Yukarıda bahsedilen Android ve Shopping Unit soruşturmalarının bir benzerinin de AB Komisyonu tarafından yürütüldüğünü söylemek mümkün. Tüm dünyada büyük ses getiren söz konusu soruşturmalar sonucunda Google’a sırasıyla 4,12 milyar ve 2,42 milyar avroluk ceza verilmesinin yanı sıra, birtakım davranışsal yükümlülükler de getirilmiş durumda.

Google, dünya rekabet otoritelerinin gündeminde kalmaya da devam ediyor. Son dönemde Avrupa’da Google hakkında başlatılan soruşturmaların ise temel olarak Google’ın çevrim içi reklamcılık pazarındaki faaliyetlerine odaklandığı anlaşılıyor. AB Komisyonu’nun Haziran 2021’de başlattığını duyurduğu Google’ın reklam teknolojileri hakkındaki soruşturmanın[6] ardından CMA da 2022 yılında aynı konu hakkında bir soruşturma başlatmıştı[7]. Son olarak, ABD Adalet Bakanlığı da Google reklam teknolojileri hakkında bir dava açtı[8]. Nitekim çevrim içi reklamcılık pazarı son yıllarda OECD[9], CMA[10], Japonya[11] ve Avustralya[12] Rekabet Otoritelerince yürütülen sektör incelemelerine konu olmuş ve bu raporların pek çoğunda arama bazlı çevrim içi reklamcılık pazarında ve reklam teknolojileri pazarında; Google’ın pazar gücü vurgulanmıştı.

Son dönemde dijital pazarlarda sıklıkla gündeme gelen konulardan bir diğeri ise ödeme sistemleri ve bu pazarlarda faaliyet gösteren platformların belirli ödeme hizmetlerinin kullanımını zorunlu tutması. Nitekim, CMA yakın tarihte Google’ın Google Play Store’da uygulama geliştiricilerinin uygulama içi satın alma hizmetleri için Google’ın kendi ödeme sistemi olan Google Play Billing kullanmaya zorlanması hakkında soruşturma başlattığını duyurdu[13].

Bu süreçlerden çıkarılacak dersler neler?

Bu süreçlerden, rekabet hukuku bakımından çıkarılacak önemli sonuçların yanında Kurum’un Google gibi büyük teknoloji firmalarına yaklaşımına ilişkin önemli bilgiler edinmek mümkün. Bu doğrultuda söz konusu teşebbüslerin,

rekabet hukukuna aykırı her bir davranışı için ayrı ayrı oldukça yüksek idari para cezaları ile karşı karşıya kalabileceğini,
tüm iş modelini Kurum ile yapılan görüşmeler uyarınca değiştirmek durumunda kalabileceğini ve
bu kadarla kalmayıp kararın verilmesinden itibaren belirli bir süre düzenli olarak Kurum’a rapor sunma yükümlülüğü altında kalabileceğini akılda tutması gerekiyor.

Deyim yerindeyse bu teşebbüsler için “cezası neyse ödedik, artık rahatız” demek mümkün olmuyor, bu teşebbüslerin rekabet kurallarına uyumunu uzun yıllar boyunca devamlı bir şekilde Kurum’a kanıtlaması gerekiyor.

Ayrıca Rekabet Kurumu’nca yürütülen Android Soruşturması haricindeki kalan üç soruşturma da Google’nin genel arama hizmetlerinde kendini hizmetlerini ya da kendine gelir getiren sponsorlu sonuçları ön sıralarda göstermesini konu ediniyor. Rekabet hukukunda son yıllarda özellikle büyük teknoloji teşebbüslerini konu alan çalışmalarda ve incelemelerde ön plana çıkan “kendini kayırma” (self-preferencing) zarar teorisinin son üç soruşturmanın merkezinde olduğu görülüyor.

Dünya’da devam eden soruşturmaların ise daha ziyade Google’ın çevrimiçi reklamcılık pazarındaki faaliyetlerine odaklandığı anlaşılıyor. Yine, ödeme sistemlerinde kendi hizmetlerinin kullanılmasının zorunlu tutulması da odaklanılan konular arasında yer alıyor.

Ve… bir soruşturma daha!

Yeni soruşturmanın kapsamı hakkında detaylı bilgiye sahip olmasak da geçmiş ve yürüyen soruşturmalardan mevcut soruşturma hakkında bazı tahminler yürütmek mümkün. Kurul’un Google hakkındaki soruşturmalarının büyük kısmı Google’ın kendi hizmetlerini kayırmasını konu almış durumda. Dünyadaki son trendlere bakıldığında ise çevrimiçi reklamcılık pazarı ile reklamcılık teknolojilerini inceleyen soruşturmaların her geçen gün çoğaldığı görülüyor. Bilindiği üzere Rekabet Kurumu, çevrim içi reklamcılık sektörü hakkındaki sektör araştırmasını hala sürdürüyor, dolayısıyla çevrimiçi reklamcılık pazarının da Kurul tarafından yakından takip edildiği söylemek mümkün. Google hakkında dünya genelinde ortaya çıkan bir başka rekabet hukuku endişesi ise yine kendi hizmetlerini kayırma konusu ile ilişkili ancak bununla sınırlı olmayacak şekilde ödeme sistemleri pazarındaki uygulamaları. Buradan hareketle, Rekabet Kurulunca başlatılan bu son soruşturmanın odaklandığı konular hakkında belli başlı bazı alanların ön plana çıktığını söyleyebilsek de, Kurul’un bunlar haricinde tamamen başka bir konu ile bizleri şaşırtması da mümkün. Bu sürecin Google için nasıl sonuçlanacağını ve daha da önemlisi bu sürecin Kurum’un büyük teknoloji firmalarına yönelik tutumuna ilişkin neler öğreteceğini hep beraber göreceğiz. Söz konusu süreçle ilgili bilgi sahibi olmak için blogumuzu takipte kalın!

[1] Rekabet Kurulu’nun Google hakkındaki soruşturma duyurusu için bakınız: https://www.rekabet.gov.tr/tr/Guncel/alphabet-inc-google-llc-google-internati-7a7a9cc62aa2ed118eae00505685da39

[2] Rekabet Kurulu’nun 19.09.2018 tarihli ve 18-33/555-273 sayılı Google Android Kararı.

[3] Rekabet Kurulu’nun 13.02.2020 tarihli ve 20-10/119-69 sayılı Google Shopping Kararı.

[4] Rekabet Kurulu’nun 12.11.2020 tarihli ve 20-49/675-295 sayılı Adwords Kararı.

[5] Rekabet Kurulu’nun 08.04.2021 tarihli ve 21-20/248-105 sayılı Google Yerel Arama Kararı.

[6] Antitrust: Google in the online advertising technology (europa.eu)

[7] Google probed over potential abuse of dominance in ad tech – GOV.UK (www.gov.uk)

[8] DOJ files second antitrust suit against Google, seeks to break up its ad business (cnbc.com)

[9] https://www.oecd.org/daf/competition/competition-in-digital-advertising-markets.htm

[10] https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5fa557668fa8f5788db46efc/Final_report_Digital_ALT_TEXT.pdf

[11] https://www.jftc.go.jp/en/pressreleases/yearly-2021/February/210217.html

[12] https://www.accc.gov.au/system/files/Digital%20platforms%20inquiry%20-%20final%20report.pdf