Avrupa Komisyonu, dünyanın en büyük optik tedarikçisi EssilorLuxottica’nın Avrupa’nın en büyük optik perakende zinciri GrandVision’ı devralma işlemini nihai incelemeye aldı. İşlemin nihai incelemeye alınmasının ardında optik ürünlerin toptan ve perakende satışı pazarına yönelik rekabet hukuku endişeleri yer alıyor.
EssilorLuxottica, Ray-Ban ve Oakley gibi tanınmış markaları ile Avrupa’nın ve dünyanın en büyük optik tedarikçisi konumunda. GrandVision ise Avrupa genelindeki büyük optik perakende zincirlerinin (GrandOptical, Pearle) sahibi konumunda ve bu yünden EssilorLuxottica ile dikey bir ilişki içerisinde. Bununla birlikte EssilorLuxottica’nın perakende seviyede faaliyetleri de mevcut ve bu yönde bazı bölgelerde taraflar rakip konumunda. EssilorLuxottica’nın GrandVision’ı devralması işlemi, 2019 yılının sonunda Avrupa Komisyonu’na bildirilmişti[1]. Bildirim üzerine ilk incelemelerini tamamlayan Avrupa Komisyonu, çeşitli rekabet hukuku endişeleriyle işlemi AB Birleşme Devralma Tüzüğü kapsamındanihai incelemeye (Phase II) aldı[2].
Devralma işleminin optik lenslerin ve gözlüklerin toptan satışı pazarını etkileyebileceğini, bununla birlikte perakende seviyede de rekabetçi endişelerin söz konusu olabileceği Avrupa Komisyonu tarafından değerlendiriyor. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Margrethe Vestager, EssilorLuxottica’nın dünyadaki en büyük gözlük tedarikçisi olduğunu, GrandVision’ın ise Avrupa’nın en büyük optik perakende zincirlerine sahip olduğuna vurgu yaptıktan sonra rekabet hukuku endişelerini şu sözlerle ifade ediyor: “Tüketici, devralma işlemi sonrasında yerel optikçiyi ziyarete gittiğinde daha yüksek fiyatlar ve daha az seçenek ile mi karşılaşacak sorusunun cevabını ayrıntılı şekilde incelemeliyiz”.
Devralma işlemine yönelik rekabet hukuku endişeleri, optik ürünlerin perakende satışı piyasasına yönelik. Avrupa Komisyonu’nun işleme yönelik endişeleri ana hatlarıyla şu noktalarda birleşiyor:
- EssilorLuxottica’nın lens ve gözlük piyasasındaki pazar gücünü kullanarak GrandVision’un rakiplerinin satın alma koşullarını kötüleştirmesi ihtimali,
- EssilorLuxottica’nın GrandVision ile perakende seviyede rekabet ettiği bölgelerde rakip teşebbüsün devralınmasının pazarda olumsuz etkiler doğurması ihtimali,
- İşlem sonrasında EssilorLuxottica’nın, toptan seviyedeki rakiplerinin GrandVision kanalıyla pazara erişimini engellemesi ihtimali.
Bu endişeler ekseninde Avrupa Komisyonu ayrıntılı bir inceleme yapacak ve işleme izin verilip verilmeyeceğine yönelik kararını verecek.
Daha önce neler olmuştu?
Avrupa Komisyonu optik piyasasını ilgilendiren yoğunlaşma işlemlerine yabancı değil. Essilor ile Luxottica’nın birleşerek EssilorLuxottica’yı oluşturmaları için planladıkları işlem de 2017 yılının sonunda Avrupa Komisyonunca nihai incelemeye alınmıştı. Nihai incelemeye Luxottica’nın Essilor ile ürünlerini bağlayarak pazar kapamaya yol açabileceği endişeleri damgasını vurmuştu. Ancak nihai inceleme neticesinde Avrupa Komisyonunca herhangi bir taahhüde gerek olmaksızın Essilor ile Luxottica’nın birleşmesine izin verilmişti.
Peki ya Türkiye? Ülkemizde optik piyasasının dünü, bugünü, yarını
Avrupa’da olduğu gibi Rekabet Kurulu da Ekim 2018 tarihli kararı ile Essilor ile Luxottica’nın birleşmesi işlemine izin vermişti. Bununla birlikte Avrupa’dan farklı olarak birleşme işleminin onaylanması taahhütlere tabi kılınmıştı. Taahhüt paketinde Essilor’un kontrolündeki Merve Optik’in elden çıkarılması yönünde bir yapısal taahhüt bulunduğu gibi[3]; ürünlerin bağlı satılmayacağı, alıcılara akdi (de jure) veya fiili (de facto) münhasırlık uygulanmayacağı gibi davranışsal taahhütler de yer almıştı. Taahhütlere neden olan rekabetçi endişelerin oluşmasında, yatay örtüşmeler önemli yere sahip olmakla birlikte konglomera etkisinin ve dikey entegrasyonun piyasa kapamaya yol açma ihtimalinin de yeri vardı.
EssilorLuxottica’nın GrandVision’ı devralma işlemi Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de izne tabi bir işlem olarak Ekim 2019’da Rekabet Kurumu’na bildirildi. Bahse konu işlem üzerinde yapılacak olan inceleme oldukça önemli, zira GrandVision’ın Türkiye iştiraki Atasun, Türkiye’nin en büyük zincir optik mağaza zincirine sahip. Her ne kadar yerel optikçilerin dâhil edildiği toplam mağaza sayısı hesaplamasında pazar payının %10’un altında kaldığı ifade edilse de ciro bazında Atasun’un pazarda önemli bir konuma sahip olduğu yorumları yapılıyor. Yerel optikçiler ile Atasun gibi zincir optik mağazaları arasındaki çekişme son dönemde dikkat çekiyor[4].
2018 yılında Essilor ile Luxottica’nın birleşmesi işleminde
dikey entegrasyonun rekabet hukuku endişeleri arasında yer alması, mevcut işlem
için toptan-perakende seviyesindeki entegrasyon nedeniyle rekabet hukuku endişelerinin
doğmasına neden olabilir. Avrupa’da işlemin nihai incelemeye alınmasında etkili
olan GrandVision’ın rakiplerinin alım koşullarının kötüleştirilmesi, yatay
örtüşme bulunması, EssilorLuxottica’nın rakiplerine pazarın kapatılması
endişeleri ile birlikte son dönemde optik piyasasındaki çekişme, işlemin
Türkiye tarafı için dikkate alınacak konular arasında yer alıyor. Rekabet Kurulu’nun
bu endişeleri ne derece dikkate alacağı, işleme izin verilip verilmeyeceği
noktasında belirleyici olacak.
[1] M.9569 – EssilorLuxottica/GrandVision, European Commission
[2] Commission opens in-depth investigation into proposed acquisition of GrandVision by EssilorLuxottica, European Commission, 6 Şubat 2020, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_217 (Son erişim tarihi: 18.02.2020)
[3] Bu yapısal taahhüt kapsamında Merve Optik’in Essilor öncesindeki sahipleri Demirel Ailesi tarafından devralınmasına Rekabet Kurulu’nun 29.11.2019 tarihli ve 19-42/703-301 sayılı kararı ile izin verildi.
[4] Mahallenin optikçiler zincir markalara karşı!, Yasemin Salih, Dünya Gazetesi, 27 Aralık 2019, https://www.dunya.com/sektorler/mahallenin-optikcileri-zincir-markalara-karsi-haberi-459454 (Son erişim tarihi: 18.02.2020)
