Mali Eylem Görev Gücü’nün (“FATF”), Türkiye hakkındaki dördüncü karşılıklı değerlendirme raporu (Mutual evaluation reports, “MER”) 2019 yılında yayımlanmıştı. Müteakiben 2021 ve 2022’de birinci ve ikinci değerlendirme raporlarını (Follow up reports, “FUR”) yayımlayarak Türkiye’nin konu hakkındaki gelişimini takip etmeye devam etmişti. FATF geçtiğimiz günlerde üçüncü takip raporunu da yayımladı[1]. Takip raporlarının yayımlanmasının temel mantığı, MER’de belirtilen teknik eksikliklerin giderilip giderilmediğini denetleyerek, eksikliklere ilişkin değerlendirme notlarının gözden geçirilmesini sağlamak. Üçüncü takip raprunda Türkiye’nin bu alanda yapmış olduğu gelişmeler de göz önünde bulundurularak statümüz “kısmen uyumlu”dan, “büyük ölçüde uyumlu”ya çevrilmiştir. Bu noktada FATF metodolisinde teknik uyumun; uyumlu, büyük ölçüde uyumlu, kısmen uyumlu ve uyumsuz olmak üzere 4 not ile sınıflandırıldığını anımsatmakta fayda var.
Aşağıda kısaca üçüncü takip raporunda, üzerinde durulan hususlara yer verdik.
Tavsiye 8 – Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar
2019’da yayımlanan MER’de, kar amaçlı olmayan organizasyonların (vakıf ve dernekler, non profit organizations, “NPOs”), denetimlerinde terörizmin finansmanına dikkat edilmemesi, terörizmin finansmanı bağlamında periyodik olarak denetlenmemeleri ve terörizmin finansmanının engellenmesi için iyi uygulama örneklerinin geliştirilmesine yönelik işbirliği prosedürlerinin belirli olması temel eksiklikler olarak ifade edilmişti. 2019’dan bu yana dernekler mevzuatıyla ilgili yapılan değişikler, İçişleri Bakanlığı nezdinde kurulan Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü ve bu Kurumun kar amaçlı olmayan organizasyonların denetlenmesine ilişkin olarak geliştirmiş olduğu risk-temelli sistem, 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanunun yürürlüğe girmesi, Türkiye’nin bu hususta FATF tavsiyelerine uyum için atmış olduğu önemli adımları temsil etmekle birlikte, bilhassa 7262 sayılı Kanun’da öngörülen düzenlemelerin Türkiye’nin riskli konumu göz önüne alındığında orantılı olmadığı göz önüne alınarak tavsiye-8 notu “uyumlu” yapılmak yerine yalnızca büyük ölçüde uyumluya çevrilmiştir[2].
Tavsiye 12 – Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler
MASAK’ın 2022 yılında yayımladığı 21 No’lu Genel Tebliği ile; yabancı, yerli ve uluşlararası kuruluşlardaki kamusal nüfuz sahibi kişilere ilişkin yapmış olduğu düzenlemeler neticesinde, Türkiye’nin bu husustaki notu “uyumsuz”dan, uyumluya çevrilmiştir.
Tavsiye 15 – Yeni Teknolojiler –
2019’daki MER’den sonra FATF, sanal varlıklar ve sanal varlık hizmet sağlayıcılar ile ilgili dünyada kripto varlıklar ve kripto varlık hizmet sağlayıcılar ile ilgili yaşanan gelişmelere paralel olarak tavsiye 15’i değiştirmişti. Bahse konu revizyona uyum sağlamadığı gerekçesiyle 2021 yılındaki ilk takip raporunda Türkiyenin konuyla ilgili derecesi büyük ölçüde uyumludan uyumsuza düşürülmüştü. Türkiye’de Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların (“Virtual Assets Service Provider”) genel yükümlüklerin ötesinde suç gelirlerinin aklanmasına ilişkin yükümlülüklerinin olmaması, bunların faaliyet göstermeleri için lisans koşulu bulunmaması, bunlardan kaynaklı risklerle mücadele imkanlarını düşürmekle birlikte Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların bazı işlemleri bankalar üzerinden yapma zorunlulukları ve kripto varlıkların ödeme aracı olarak kabul edilmemesi nedeniyle Türkiye’nin tavsiye 15 notu, kısmen uyumlu olarak belirlenmiştir.
Tavsiye 22 – Finansal Olmayan Belirli İş ve Meslekler –
FATF’e göre, Finansal Olmayan Belirli İş ve Mesleklerin de müşterilerini tanıma yükümlülükleri, kayıt tutma ve kamusal nüfuz sahibi kişiler ve yeni teknolojilerin gelişmesinden kaynaklı risklere ilişkin yükümlülükleri olması gerekmektedir. Türkiye’nin Uyum ve Tedbirler Yönetmeliklerinde 2021 yılında yapmış olduğu değişiklikler göz önünde bulundurularak ülke notu kısmen uyumludan büyük ölçüde uyumluya yükseltilmiştir.
Tavsiye 26 – Finansal Kuruluşların Düzenlenmesi ve Denetlenmesi –
Türkiye’nin 2020 yılında yürürlüğe koyduğu Yükümlülüklerin Risk Esaslı Denetimine ilişkin Usul ve Esaslar göz önünde bulundurularak bu husustaki notumuz kısmen uyumludan, uyumluya yükseltilmiştir.
Tavsiye 28 – Finansal Olmayan Belirli İş ve Mesleklerin Düzenlenmesi ve Denetlenmesi –
Suçluların ortaklarının mesleki akreditasyonlarına ilişkin olarak veya bunların faaliyetlerinin kontrolüne, bunların lehdarı olmalarına yönelik bazı küçük eksiklikler olması nedeniyle bu hususta Türkiye’nin katetmiş olduğu gelişime rağmen burada notumuz ancak kısmen uyumludan, büyük ölçüde uyumuya yükseltilmiştir.
Görüldüğü üzere, Türkiye’nin FATF tavsiyelerine göre sadece bir kategoride notu “kısmen uyumlu” kalmış diğer kategorileri ülke notu büyük ölçüde uyumlu ve uyumlu olmuştur. Bu durum Türkiye’nin FATF tavsiyelerine uymada ne kadar kararlı olduğunu göstermektedir.
Beşinci Karşılıklı Değerlendirme Raporu
Her ne kadar tarihlerde değişiklik olması ihtimal dahilinde olsa da, FATF 2025 Aralığında yerinde ziyaret ve akabinde de hazırlanan ülke raporunun Haziran 2026’da Genel Kurul toplantısında görüşülmesini planlamaktadır[3].
Sonuç
FATF’in ülkemiz ile ilgili çalışmaların takibi, gerek MASAK’ın gerekse ilgili diğer idari otoritelerin suç gelirlerinin aklanması ile ilgili olarak atacakları bazı adımları öngörebilmek açısından oldukça önem arz etmektedir. Bu kapsamda üçüncü takip raporundaki değerlendirmelerin incelenmesinden, ülkemizin halihazırda suç gelirlerinin aklanması ile mücadele anlamında en önemli eksikliğin “yeni teknolojiler” başlığı altında kripto varlıklar ile ilgili düzenlemelerimizdeki eksiklikler olduğu göze çarpmaktadır. Dolayısıyla, FATF’ın yerinde incelemeler yapmayı öngördüğü tarih olan Aralık 2025 öncesinde “kripto varlıklar” ile ilgili olarak önemli düzenlemelerin yürürlüğe konularak bu alandaki suç gelirlerinin aklanması ile mücadeledeki zafiyetin giderilmeye çalışılacağını öngörmekteyiz. Gelişmelerden sizleri haberdar etmeye devam edeceğiz!
[1] FATF, https://www.fatf-gafi.org/en/countries/detail/Turkey.html, Son erişim tarihi : 25.07.2023.
[2] FATF, Turkey Follow Up Report, 2023, s.7.
İbid: s.9.
[3] FATF, https://www.fatf-gafi.org/en/countries/detail/Turkey.html, Son erişim tarihi : 07.08.2023.
